Home
Actueel
Vieringen
Kroniek
St. Gerlach
Parochie
Kerkgebouw
Heiligdom
Pelgrimage
Schatkamer
Links
Adressen

Parochie St. Gerlach te Houthem


RESTAURATIE


Activiteiten gepland ten bate van de restauratie:

Gerlachusloterij               Reizen             Wandeling

KERK GESLOTEN VAN 25 AUGUSTUS T/M 5 SEPTEMBER

De St. Gerlachuskerk van Houthem-St.Gerlach zal vanaf maandag 25 augustus tot en met vrijdag 5 september gesloten zijn voor alle kerkgangers en bezoekers. Dit in verband met het afbreken van de stellages.
Doopsels, huwelijken en begrafenissen kunnen gedurende deze periode in deze kerk niet plaatsvinden.
De Hoogmis van zondag 31 augustus zal in de kapel om 9.30 uur plaatsvinden. De dagelijkse H. Missen worden (volgens schema) in de kapel opgedragen.

Vanaf zondag 7 september zullen de H. Missen in de kerk hervat worden.

Mochten zich echter onvoorziene omstandigheden voordoen waardoor dit niet kan, dan zal dit in ieder geval op onze parochiesite worden medegedeeld.

24-7-2008

BEELDEN VAN DE PLAFONDRESTAURATIE

Een diapresentatie geeft een goed beeld van de werkzaamheden die de restauratoren verrichten aan het plafond van de St. Gerlachuskerk.

6-7-2008

RONDLEIDINGEN RESTAURATIEWERKZAAMHEDEN PLAFOND

Vanwege de grote internationale belangstelling voor de unieke plafondrestauratie van de St. Gerlachuskerk te Houthem-St.Gerlach, heeft het kerkbestuur besloten op de zaterdag- en zondagmiddagen restauratierondleidingen te organiseren. De kosten van deelname zijn 5 euro per persoon ten bate van het restauratiefonds. Per rondleiding kunnen slechts 9 personen deelnemen. Vanwege veiligheidsredenen worden kinderen niet toegelaten op de steigers.
Vanaf de stellage bestaat thans de ideale mogelijkheid de oorspronkelijke toestand en de resultaten van het reeds gerestaureerde gedeelte van het plafond van zeer dichtbij te kunnen waarnemen. Zolang de restauratiewerkzaamheden plaatsvinden, zullen er rondleidingen plaatsvinden.
Aangezien het kerkbestuur een grote toeloop verwacht en er slechts 9 personen per keer mee kunnen, wordt er op afspraak gewerkt.
U kunt dat doen door uw naam te vermelden op de lijsten in de kerk met vermelding van uw e-mailadres en/of uw telefoonnummer. U kunt ook uw voorkeur voor een zaterdag- of zondagmiddag vermelden en het aantal personen. (helaas géén data).

Een andere mogelijkheid is u in te schrijven via onze website met opgave van uw naam. adres, woonplaats en telefoonnummer. U krijgt van ons dan bericht, wanneer wij u verwachten.

Wilt u met een eigen groep ( max. 9 personen) een rondleiding aanvragen, dan kan dat ook buiten de zaterdag- en zondagmiddagen om. Hiervoor kunt telefonisch contact opnemen op de maandagavonden tussen 19.00 en 19.30 uur met nummer: 06 45520075. De bijdrage voor het restauratiefonds bedraagt dan 45 euro, ongeacht het aantal deelnemers (max. 9).

Het Kerkbestuur wenst U een aangename en boeiende rondleiding toe.
 

19-2-2008

FOTOGRAFISCHE IMPRESSIE VAN DE PLAFONDRESTAURATIE


Gerestaurareerd fresco van Schöpf
Gerestaurareerd fresco van Schöpf
Gerestaurareerd fresco van Schöpf
Eén van de 5000 koperen schroeven
Huidige afdekking van deze schroeven (nog niet ingekleurd)

(foto's Els Diederen '08 ©)

16-2-2008

VRAAGGESPREK MET ARCHITECT VOORVELT

In het kader van de plafondrestauratie van onze kerk interviewde Fons Winteraeken van TvValkenburg in juni 2007 de restauratiearchitect Jan Voorvelt.

Klik hier om het interview te zien.

19-12-2007

BESTELLING BRONZEN BUSTE VAN ST. GERLACHUS

Zoals al eerder vermeld op onze website en in ons parochieblad, heeft het Kerkbestuur in het kader van de restauratiewerkzaamheden kunstenaar Ru de Vries opdracht gegeven een buste van St. Gerlach te ontwerpen en hiervan een aantal bronzen gecertificeerde afgietsels te gieten.


Aangezien deze zeer unieke beeldjes slechts in een beperkt aantal gegoten kunnen worden, kunt u deze slechts op bestelling kopen. De prijs van 495,00 euro lijkt heel hoog, maar de marktwaarde van dit massief bronzen beeldje, dat op een marmeren voet geleverd wordt, ligt vele malen hoger en zal alleen maar in waarde toenemen. De beeldjes zullen ook worden gezegend.
Ons eerste exemplaar kunt u bekijken in de vitrine van de kruisgang van onze parochiekerk.

U kunt een exemplaar bestellen via onderstaand e-mailtje.
Vermeld a.u.b. uw naam, adres, woonplaats en telefoonnummer.

20-12-2007

BEELDJESACTIE T.B.V. DE PLAFONDRESTAURATIE

Behalve de loterij start het Kerkbestuur van Houthem-St. Gerlach binnenkort weer met een nieuw project ten bate van de plafondrestauratie. Wij hebben de onderwerper van de beeldengroep in het park van Château St. Gerlach en de St. Gerlachusbuste in onze kapel, de heer Ru de Vries, de opdracht gegeven een aantal gecertificeerde bustes van St. Gerlachus in brons te gieten. Uiteraard in een kleiner formaat. Zodra deze bustes klaar zijn, zullen wij U daarvan mededeling doen. Ook de verkoopprijzen zullen dan bekend zijn. Met de verkoop van deze bronzen beeldjes hopen we weer dichter bij ons doel te komen om ons aandeel in de restauratiekosten van het plafond te kunnen waarmaken.
 

23-11-2007

BOUW VAN DE STEIGER

Met het oog op de komende restauratie van het plafond van de kerk wordt vanaf 2 juli 2007 begonnen met het bouwen van een steiger in de kerk. Gedurende deze werkzaamheden (tot 18 augustus of zoveel korter als mogelijk is) is de kerk gesloten. De zondagse eucharistieviering zal dan in de kapel plaats vinden. Voor eventuele begrafenissen kan worden uitgeweken naar Broekhem of Berg.

De steiger wordt zodanig gebouwd, dat als deze gereed is, de kerk weer gebruikt kan worden. Tijdens de restauratie kunnen de eucharistievieringen op zondag dan ook in de kerk plaatsvinden. De restauratiewerkzaamheden zullen ongeveer een jaar duren.

Presentatie in de Holle Eik
Het ligt in de bedoeling om op donderdag 12 juli om 20.00 uur in de Holle Eik een presentatie te geven over de plafondrestauratie. Deze zal worden verzorgd door de restaurateurs, mevrouw Keutgens en de heer Delmotte. De bijeenkomst is toegankelijk voor alle parochianen en andere geïnteresseerden.

Loterij
Tijdens die bijeenkomst is tevens de laatste mogelijkheid om nog loten te kopen voor de financiering van de restauratie en daarmee ook een grote kans te maken op aantrekkelijke prijzen. Dat kan ook door de deelnemerskaart in dit parochieblad in te vullen en in een envelop portvrij op te sturen naar: Stichting Restauratie St. Gerlachuskerk, antwoordnummer 20202, 6300 WB Valkenburg a/d Geul. Ook kunt u de deelnemerskaart inleveren bij de heer Braeken, Weth. Heijnensstraat 22 in Houthem of bij de heer Lodewick, Strabeek 33 in Houthem.

15-6-2007

DIAPRESENTATIE RESTAURATIEGESCHIEDENIS

Restauratiegeschiedenis St. Gerlachuskerk
HVNARCHITECTEN BV

5-5-2007

ACTIVITEITENAGENDA ROND DE PLAFONDRESTAURATIE

Zoals in een van de vorige parochieblaadjes en op onze website al duidelijk gemaakt is, dienen we als parochiegemeenschap nog zo’n 100.000 euro op te brengen.
We hebben u al een overzicht gegeven van ontplooide activiteiten van individuele personen, groepen en verenigingen en hun opbrengsten.
Wij zullen maandelijks onze activiteitenagenda publiceren en uiteraard hopen we, dat we als gemeenschap in staat zijn dit bedrag te kunnen opbrengen. Wij staan ook open voor nieuwe ideeën.

Zondag 22 april 2007:
Wandelvereniging Vilt organiseert een wandeling ten bate van de restauratie van het  plafond.

Zaterdag 16 juni 2007:
Het Kerkbestuur organiseert een historisch-geografische excursie naar Leuven.

12-2-2007

RESTAURATIE PLAFOND ST. GERLACHUSKERK

Zoals U via de media heeft kunnen vernemen, heeft het kerkbestuur een subsidiebeschikking ontvangen van € 700.000 voor de restauratie van het plafond van de kerk.

Dat dit gelukt is, is vooral te danken aan de niet aflatende inspanningen, die de Gerlachusstichting zich hiervoor getroost heeft. Hiermee is ongeveer 70% van de totale restauratiekosten, die op ruim 1 miljoen euro begroot zijn, gedekt.
Daarnaast heeft ook de gemeente een bedrag van € 40.000 toegezegd en wordt ook een bijdrage van de provincie en het bisdom verwacht.
Verder heeft de Gerlachusstichting nog van diverse andere fondsen en instellingen gelden voor de restauratie van het plafond weten te verkrijgen. Hierdoor is nu een bedrag van circa
€ 950.000 beschikbaar. Het restant, minimaal € 60.000, moet door de parochie zelf bijeengebracht worden.
Hiervoor zijn reeds diverse acties gevoerd en donaties ontvangen.

Onderstaand overzicht geeft aan wat de stand van zaken tot nu toe is.

Giften                                                                                                                      € 4.025
Kerkelijk Huishoudelijk OnderhoudsGilde                                                            250
Kaarsenactie                                                                                                            2.500
Sponsorloterij                                                                                                           3.920
Heemkundevereniging: verkoop op St. Gerlachusmarkt en filmavonden       400
Orgelconcerten                                                                                                           505
Sponsorfietstocht Wiel Gelissen                                                                          5.645
                                                                                                                        __________
totaal                                                                                                                   € 17.245

Het spreekt vanzelf dat het kerkbestuur een ieder, die aan dit mooie resultaat heeft bijgedragen zeer erkentelijk is en het nodigt iedereen van harte uit te participeren in nieuwe acties, die het kerkbestuur, verenigingen en individuele personen opzetten. Het kerkbestuur zal regelmatig in het parochieblad de stand van zaken melden. Wilt U nog sneller informatie, dan kunt u via deze website geactualiseerde informatie vinden.

27-12-2006

ZEVEN TON VOOR KERK HOUTHEM

door René Willems
Bron: DDL, 21/12/2006

De parochie Houthem krijgt van Monumentenzorg ruim zeven ton voor de restauratie van de Sint Gerlachuskerk.
Piet van Zeil van de stichting Sint Gerlachus is in zijn nopjes met dat bericht. "We zijn er nog niet helemaal", constateert hij, "maar we hebben inmiddels voldoende geld in kas om de architect en de aannemer weer aan het werk te kunnen zetten."

In 2003 werd de buitenzijde van de monumentale barokkerk opgeknapt. Het jaar daarop startte het kerkbestuur met de renovatie van het interieur. De werkzaamheden moesten echter worden stopgezet toen een van de bouwvakkers door het plafond zakte.
Uit onderzoek bleek dat het houten gewelf, tweehonderd jaar oud, helemaal verrot was.
Het herstel van dat gewelf kostte een miljoen extra. En dat geld was er niet: "We hadden voldoende middelen voor de restauratie", zegt Van Zeil, "maar met deze tegenslag hadden we uiteraard geen rekening gehouden." De stichting heeft inmiddels een bedrag van anderhalve ton binnengehaald via sponsors. "Daarvoor hebben we wel het hele land afgereisd", aldus Van Zeil. De gemeente Valkenburg heeft eerder dit jaar 40.000 euro toegezegd. De parochie rekent op eenzelfde bedrag van de provincie, en nog eens 20.000 euro van het bisdom Roermond.
Met die zeven ton van Monumentenzorg erbij zit circa 950.000 euro in de kas. "We hebben dus nog een tekort van vijftig- tot zestigduizend euro", constateert Van Zeil. De parochie heeft zelf allerlei acties op stapel staan om ook dat laatste geld binnen te halen.
Van Zeil verwacht dat de restauratie in het voorjaar wordt hervat. Het werk neemt ongeveer een jaar in beslag. De kerk blijft in de tussentijd open.

Maastricht krijgt van Monumentenzorg extra geld voor de Sint-Janskerk en de timmerfabriek van de Sphinx, Sittard voor het Mariapark.

21-12-2006

MONUMENTENZORG / WACHTEN OP SUBSIDIE TUSSEN DE LOSLATENDE FRESCO'S

Bron: Trouw, 13/10/2006

Veel rijksmonumenten in Nederland verkeren in slechte staat. Vooral in de provincie Limburg, waar miljoenen extra subsidie nodig zijn. „Het is nu of nooit: restaureren of instorten."

Aan de scheefgezakte geveltoren van het Mariapark in Sittard hangt een zwarte banier met het opschrift ’monument in gevaar’. Onder de toren staat een steiger die voorkomt dat de verzakte gevel verder instort. Het Mariapark is een pandhof, een vierkante tuin omringd door gangen en zalen. Het neogotische bouwwerk uit 1891 dient om pelgrims en andere bezoekers van de tegenover gelegen basiliek op te vangen. Twee jaar geleden kwam hier een einde aan, toen het Mariapark uit veiligheidsoverwegingen werd gesloten. Er zitten brede scheuren in de koepelvormige gewelven en de zandstenen balustrade brokkelt af. In de gangen liggen hoopjes gruis en stukken gevallen steen. De glas-in-lood-ramen zijn gevaarlijk kromgetrokken.

Zuster Jolanda stond hier dertig jaar lang voor de kerkbezoekers klaar. Sinds de sluiting van het Mariapark kan ze haar taak niet meer goed uitvoeren. „Mensen kwamen hier met vragen over moeilijkheden in hun leven of om hun verhaal te vertellen. De opdracht van het zustergenootschap is om de mensen te helpen en voor ze te bidden.” Daarnaast is sluiting van het Mariapark een schadepost voor de zusters. Ze verkopen er kaarsen, ansichten en versnaperingen. ’Vlaai: 1,50 euro’ staat op een pilaar.

Peter Wesche, beleidsmedewerker monumentenzorg van de gemeente Sittard-Geleen, vecht voor het behoud van het Mariapark: „De architectuur is uniek en bovendien heeft het een zeer bijzondere functie.” Voor de restauratie is meer dan een miljoen euro nodig. Het merendeel daarvan moet uit rijkssubsidie komen. Afgelopen jaar meldden zich investeerders die een restaurant in het monument wilden openen. Wesche ziet dat niet zitten: „We willen het Mariapark niet overleveren aan de horeca. Dan gaat het karakter verloren. Het moet niet te veel hoempapa worden.” Zuster Jolanda knikt.

De provincie Limburg heeft ruim 4500 monumenten en is daarmee derde monumentenprovincie van Nederland, na Noord- en Zuid-Holland. Limburg heeft relatief veel kerken, die in onderhoud en restauratie erg kostbaar zijn. Het zijn grote, oude gebouwen die veel onderhoud vergen. De monumenten in Noord- en Zuid-Holland zijn merendeels woonhuizen, die gemakkelijker in stand te houden zijn. Bovendien: woningbouwverenigingen en bewoners zorgen dat de huizen in goede staat blijven. Kerken zijn voor het veel duurdere onderhoud afhankelijk van fondsen, giften en subsidie. Vaak willen ze hun religieuze functie blijven vervullen. In dat opzicht verschillen ze van bijvoorbeeld kastelen en landhuizen, waar in de meeste gevallen hotels en restaurants zijn gevestigd.

In Houthem, gemeente Valkenburg aan de Geul, staat Chateau Sint Gerlach. In een voormalig kloostergebouw is een vijfsterrenhotel gevestigd, met een restaurant, sauna en zwembad. Uitbater Camille Oostwegel bezit diverse monumentale hotels in de omgeving. Hij vindt het onbegrijpelijk dat zoveel monumenten dreigen te verdwijnen: „Ieder dubbeltje dat je erin investeert levert een gulden op. Ik stoei al vijfentwintig jaar met subsidieregelingen, dat is een kwelling voor de eigenaar. Het is een gebed zonder eind.”

Bij het complex hoort ook de Sint Gerlachkerk. Het barokke kerkgebouw uit 1720 wordt gebruikt waarvoor het oorspronkelijk bedoeld was: diensten, uitvaarten, huwelijken. De kerk is rijkelijk versierd met fresco’s – schilderingen die in nat pleisterwerk zijn gemaakt. Op de wanden en het plafond wordt het leven van Sint Gerlachus uitgebeeld in het grootste fresco van de Benelux. Het plafond wordt al anderhalf jaar aan het zicht onttrokken door een vangnet dat in de kerk hangt om de bezoekers te beschermen. De plafondschilderingen zouden wel eens kunnen loslaten. „Alle zegen komt van boven, maar hier is het toch wel oppassen”, grapt pastoor Burger.

De zwakke plekken kwamen twee jaar geleden aan het licht, toen een onderhoudsmedewerker met zijn been dwars door het plafond zakte. Een witte plek in de schilderingen is daar een stille getuige van. „Het verraderlijke is dat je van beneden niet ziet dat de plafondschilderingen los hangen”, weet Burger. De kosten voor restauratie worden op ruim een miljoen euro geschat. De pastoor en het kerkbestuur zijn hoopvol gestemd dat de restauratie door zal gaan. „We zijn niet voor niks een rijksmonument, maar het is een spannende tijd. Eind november weten we of het geld er komt.”

Wachten op subsidie is een dure aangelegenheid. Naar schatting lopen de kosten voor restauratie per jaar met vijftien procent op. Dat komt vooral doordat beschadigingen die niet gerepareerd worden, de schade steeds groter maken. Een lekkend dak leidt tot rottend houtwerk, dat op zijn beurt weer nieuwe problemen kan veroorzaken. Een verzakte muur beschadigt ook de rest van het gebouw.

In de Sint Lambertuskerk in Maastricht is dat proces al twintig jaar gaande. Er staan stalen dranghekken, om nieuwsgierigen op afstand te houden. Twintig jaar geleden raakte de kerk buiten gebruik omdat er stukken steen naar beneden vielen; tien jaar geleden liet de gemeente de kerk helemaal afsluiten wegens acuut instortingsgevaar.

Sinds kort is de kerk uit 1920 zelfs afgesloten voor duiven, omdat de uitwerpselen zwaar op de steunbalken drukken. Op sommige balken is in de loop der tijd ruim een meter poep terecht gekomen. Hier en daar ligt nog een karkas op de grond van een duif die de kerk niet tijdig wist te verlaten. De torens zijn gestut, de vloer is opgebroken na onderzoek naar de fundering. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat de fundering poreus is. De ’Sacre Coeur van Maastricht’ werd een tikkende tijdbom genoemd.

De kosten voor restauratie zijn inmiddels opgelopen tot zeven miljoen euro, waarvan anderhalf miljoen al in de gemeentekas ligt te wachten. De rest zal voornamelijk uit rijkssubsidie moeten komen. „Het is een rijksmonument en dus willen we boter bij de vis”, zegt Wim Hazeu, die als wethouder verantwoordelijk is voor de monumentenzorg.

Eerdere aanvragen voor subsidie werden afgewezen. Eén keer omdat het kerkgebouw vijftig meter buiten het beschermd stadsgezicht staat en één keer omdat er nog geen nieuwe bestemming was voor het gebouw. Die is er nu wel: woningstichting Servatius wil er kantoorruimte in maken. Dan heeft de kerkelijke bouwval na twintig jaar weer een functie. „Het is nu of nooit”, vertelt projectontwikkelaar Erik Wolters. „Als we nu geen subsidie krijgen, moeten we de kerk slopen of vanzelf laten instorten.”

14-10-2006

TEKST BROCHURE BIJ GELEGENHEID OPEN MONUMENTENDAGEN
Een rijk erfgoed met monumentale en historische waarde 

Elke gemeenschap wil haar oorsprong kennen. Altijd heeft de mens geweten dat de kennis van de begintijd noodzakelijk is voor zijn voortbestaan. Dat komt omdat de begintijd van een gemeenschap de tijd is van fundamentele beslissingen. Toen en niet pas later zijn de beginselen opgesteld en de grondslagen gelegd die de gemeenschap gemaakt hebben tot wat zij in diepste wezen nog is. Met de Kerk is het niet anders gesteld. Bij een rondgang door de St. Gerlachuskerk is het eerste dat ons opvalt een wonderlijk samenspel van goddelijke en menselijke activiteit wat zich uit in een rijke symbolentaal. Omdat de grondslagen van het geloof moeilijk in teksten te vatten zijn en omdat bovendien in vroeger tijd het merendeel van de gelovigen ongeletterd was, heeft de Kerk vanaf het begin haar toevlucht genomen tot een symbolische beeldentaal waarin concrete voorstellingen de abstracte begrippen duidelijk moesten maken. In de St. Gerlachuskerk komt dit in de opbouw en structuur mooi tot uiting. Het priesterkoor in het oosten, de windstreek waar het licht als de rijzende Christus opkomt. De kruisgangen rond een kloostertuin als “besloten hof”. De barokke muur- en gewelfschilderingen met als thema’s: de Eucharistie, het leven van St. Gerlach en het Laatste Oordeel in combinatie met de Goddelijke deugden. 

De kerk is gebouwd tussen 1720 en 1727 en was een onderdeel van het hier gelegen adellijke vrouwenstift van de Norbertinessen. Als beschermd monument is het thans een voor Nederland uniek voorbeeld van het ideaalbeeld van de Barok. Gedurende de geschiedenis van het gebouw vindt er een natuurlijk proces van aftakeling plaats.

Het is dan ook van groot belang om te zorgen voor het noodzakelijk onderhoud en preventie van een zo belangrijk erfgoed. Tijdig ingrijpen voorkomt immers schade aan het monument. Deze stelregel geldt niet enkel voor het gebouw op zich, maar ook voor het kostbare interieur. Schade aan interieurelementen is immers vaak het resultaat van bouwkundige mankementen.

Restauraties 

Tijdens de levensgeschiedenis van de kerk van St. Gerlachus is de constructieve toestand steeds een grote bron van zorg geweest. Dit blijkt uit het met regelmaat terugkerende groot onderhoud, dat grote kosten met zich meebrengt. Met name de schipkap en het plafond hebben in de loop der jaren steeds zorgen gebaard, zowel constructief als financieel. Al rond 1808 werd het plafond hersteld waar een groot gedeelte uitgevallen was. Daarbij werd ook noodzakelijkerwijs een gedeelte nieuw schilderwerk aangebracht. In 1872 vond een kap- en dakherstel plaats en een restauratie van de schilderingen. Ongeveer een eeuw later herhaalt zich dit weer. De oorspronkelijke fresco’s worden dan weer zichtbaar gemaakt. 

De bijzonder waardevolle fresco’s bleken gedurende de tijd ernstige vervuilingen te hebben opgelopen met name door een verkeerde vorm van kerkverwarming. Om in de toekomst de vervuiling van de schilderingen te minimaliseren heeft men in het verleden al vloerverwarming aangelegd. Om de waterschade, die via de glas-in-loodramen ontstond, te beperken, werden voorzetramen aangebracht. 

De belangrijkste restauraties betroffen toch steeds het dak en het gewelf. Zo werd onlangs nog het dak aan de zuidzijde voorzien van nieuwe leien. In de zeventiger jaren werd ook al eens de spantconstructie verstevigd. Tevens werd toen de gewelfconstructie gedeeltelijk gerestaureerd, alsmede de fresco’s en olieverfschilderingen. Omwille van de noodzakelijke voorzorgsmaatregelen ter versteviging van het stucwerk zijn ± 5000 koperen schroeven met plaatjes aangebracht. Deze schroeven vormen een storende factor bij de esthetische aanblik van het plafond. 

De restauratie waarmee in 2004 gestart is, maar die vanwege financiële problemen weer is stilgelegd, betreft wederom de gewelfconstructie. De kosten hiervan vielen veel hoger uit dan aanvankelijk geraamd. Uit gedetailleerd onderzoek is gebleken dat de twijgen in het stucplafond, die de nodige stabiliteit moeten geven, totaal vermolmd zijn. Uit dit onderzoek is komen vast te staan dat het hout, en met name de cellulose daarin, wordt aangetast door een schimmel, die het hout volledig kan afbreken. Schimmels worden actief bij een relatieve vochtigheid vanaf 70%. De aanwezigheid van schimmel geeft aan dat de St. Gerlachuskerk een vochtprobleem heeft. Er is dus een belangrijke samenhang tussen de conserverende en bouwkundige ingrepen enerzijds en het toekomstig gebruik en stookwijze van de kerk anderzijds.

Bovendien bracht het onderzoek aan het licht dat boven het beschilderde plafond zich nog een tweede oorspronkelijk plafond bevindt uit de tijd dat de fresco’s nog niet waren aangebracht. Een optie om het fresco plafond te verstevigen is om het “bovenste” plafond, waar dat nog aanwezig is, te verwijderen, zodat het stucwerk aan de bovenkant verankerd kan worden. Een andere mogelijkheid is om loszittende delen van de onderzijde met injectiemortel vast te zetten. Ook voor het probleem van de schroeven zijn twee oplossingen mogelijk. De schroeven te verzinken in het stucwerk of ze verwijderen en ze vervangen door koolstofdraadjes die vastgezet worden met injectiemortel. In beide gevallen worden de “gaatjes” opgevuld en bijgekleurd, zodat ze van beneden niet meer zichtbaar zijn. 

Kosten

Zoals al aangegeven is de restauratie tijdelijk stopgezet vanwege het ontbreken van de nodige financiële middelen. Onder andere door het bezuinigingsbeleid van de rijksoverheid was er geen geld beschikbaar voor subsidiëring van de te kosten. Er is een nieuw restauratieplan bij de Rijksdienst Monumentenzorg ingediend waarbij nadrukkelijk ook aandacht besteed wordt aan de klimatologische omstandigheden van de kerkruimte door isolatie van de kapconstructie, zodat minder condensvorming zal optreden. De totale restauratiekosten, het zal u niet verbazen, zijn inmiddels geraamd op 1,3 miljoen euro. Deze kosten komen voor een gedeelte voor subsidie door de Rijksdienst Monumentenzorg, het bisdom Roermond en wellicht de Provincie Limburg in aanmerking. Het restant van de restauratiekosten, circa € 450.000, zal het kerkbestuur zelf moeten dragen. Hiervoor is het kerkbestuur, gesteund door de Gerlachusstichting, volop bezig om fondsen te verwerven en allerlei activiteiten te ontwikkelen. 

 

 

Uw bijdrage

 

De kerk van St. Gerlachus heeft een bijzondere plaats in de Houthemse samenleving en ver daarbuiten. Ze is niet voor niets gerangschikt op de lijst van 100 belangrijkste monumenten in Nederland. Daarom vragen wij ook u om naar vermogen een bijdrage voor deze restauratie te doen. U kunt dit doen door deze in de daarvoor bestemde offerblok achter in de kerk te deponeren of (eventueel fiscaal voordeliger) door een bedrag over te maken op rekeningnummer 1528.12.261 onder vermelding van ”restauratie Gerlachuskerk” ten name van het kerkbestuur.

 

 

Ook in St. Gerlachuskerk Open Monumentendagen

Ook de St. Gerlachuskerk te Houthem is op de Open Monumentendagen voor het publiek toegankelijk, en wel op zaterdag van 10.00 – 17.00 uur en op zondag van 10.30 – 17.00 uur. De Open Monumentendagen 2005 vinden plaats in het weekend van 10 en 11 september en staan in het teken van Religieus erfgoed. Gedurende deze dagen zijn gidsen aanwezig om rondleidingen te geven in de kerk en bijgebouwen of om vragen te beantwoorden. Er is tevens een brochure verkrijgbaar, waarin uitleg gegeven wordt over de restauratiewerkzaamheden van het stucwerk van het plafond. Giften voor deze werkzaamheden zijn uiteraard van harte welkom.

De kerk is in de periode van 1720 tot 1735 in laatbarok stijl gebouwd op de plaats waar voordien ook een kerk van het Norbertinessen stift gestaan heeft. In 1751 werd ze door Johan Adam Schöpf van fresco’s voorzien, die het leven van St. Gerlachus in beeld brengen. Hierdoor ontstond een ‘Gesamtkunstwerk’ dat uniek is Nederland. De kerk hoort dan ook tot de top 100 monumenten in Nederland.

 

ROUWWIMPEL 'MONUMENT IN GEVAAR!' OP ST. GERLACHUSKERK

De restauratie van de St. Gerlachuskerk is als één van de 100 uiteenlopende 'schrijnende gevallen' uitgekozen voor de actie 'Monument in gevaar!'. Zoals bekend is de noodzakelijke restauratie van het plafond en de schilderingen ernstig in gevaar gekomen omdat de financiering van de restauratie op korte termijn niet is rond te krijgen.

Rouwwimpel 'Monument in gevaar!' op St. Gerlachuskerk (foto: Fons Heijnens)

Op alle uitverkozen objecten prijkt inmiddels de landelijke wimpel van de actie 'Monument in Gevaar'. De Stichting Nationaal Contact Monumenten (NCM) wil met deze Manifestatie het kabinet er van overtuigen alsnog extra geld vrij te maken voordat de nieuwe subsidieregeling voor instandhouding in werking treedt. De manifestatie zal op 27 mei a.s. tijdens de Nederlandse Restauratiebeurs in Den Bosch worden afgerond.

De NCM, de koepel voor de particuliere monumentenorganisaties, organiseert deze maand de Manifestatie 'Monument in gevaar!'. De stichting brengt beschermde monumenten in beeld die vanwege achterstallig onderhoud in hun voortbestaan worden bedreigd. Er is een selectie gemaakt van 100 monumenten die als voorbeeld moeten dienen van wat er op het spel staat als er geen extra subsidies voor het inlopen van de achterstanden aan restauraties beschikbaar komen. Op veel van deze bedreigde monumenten wappert in deze actiemaand een rouwwimpel met het opschrift 'Monument in gevaar!'.

Rouwwimpel 'Monument in gevaar!' op St. Gerlachuskerk (foto: Fons Heijnens)
 

Veel beschermde monumenten verkeren op dit moment in de gevarenzone! Ze moeten nodig worden gerestaureerd, maar de subsidiepot is nagenoeg leeg. Met ingang van 2006 komt er weliswaar een nieuwe subsidieregeling voor instandhouding, maar die is niet bedoeld voor omvangrijke restauraties. Het rijk heeft toegezegd dat de achterstanden zijn ingelopen, voordat de nieuwe regeling van start zou gaan, maar dat is nog niet het geval. Er ontbreekt nog een bedrag van 240 miljoen euro. De Tweede Kamer heeft er bij de staatssecretaris van cultuur Medy van der Laan op aangedrongen de ontbrekende middelen ter beschikking te stellen. De staatssecretaris erkent het probleem, maar heeft het kabinet er nog niet van kunnen overtuigen dat die middelen er moeten komen. Uitstel van restauraties is niet verstandig omdat de kosten per jaar met 10 procent stijgen, nog afgezien van het verlies aan authenticiteit door voortgaand verval.

De 100 voorbeelden die in het kader van deze actie zijn geselecteerd vormen slechts een topje van de ijsberg aan 'schrijnende gevallen'. Het gaat daarbij niet in de eerste plaats om zogenaamde kanjerprojecten, maar ook om de vele kleinere monumenten, verdeeld over verschillende categorieën. Naast monumenten in eigendom van stichtingen, verenigingen, maatschappijen voor stadsherstel en kerkgenootschappen, lopen ook monumenten in particulier bezit gevaar wanneer de 240 miljoen euro niet ter beschikking komt en het beschikbare budget voor Restauratiefonds-hypotheken (leningen tegen lage rente) te laag wordt. Dit is zeker het geval als de restauratiekosten niet fiscaal aftrekbaar zijn en de eigenaar de totale restauratie moet financieren.

20-5-2005

gERLACHUSKERK WEER OPEN

Het kerkbestuur streeft naar een spoedige heringebruikname van de parochiekerk. Inmiddels is een en ander in een stroomversnelling gekomen.

Op 14 april ji. vond een (uitgestelde) vergadering plaats van vertegenwoordigers van het kerkbestuur, de Gerlachusstichting en de architect. Daar zijn de resultaten van de onderzoeken die tot nu toe gedaan zijn besproken. Tevens zijn de financiële (on)mogelijkheden nog eens op een rijtje gezet. Zoals al eerder aangegeven zal subsidie door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg nog geruime tijd op zich laten wachten. Dat betekent dat de financiering van de restauratie op korte termijn niet rond te krijgen is. Mede om voortdurende kosten van de huur van de steiger te voorkomen is daarom besloten om deze uit de kerk te verwijderen en de kerk weer in gebruik te nemen.

 De steigers op het altaar zijn verwijderd, nu nog de beschermende bekisting. (Foto: Fons Heijnens) 
De steigers op het altaar zijn verwijderd, nu nog de beschermende bekisting van het altaar.

Voorlopig blijven de mistijden ongewijzigd; dus op zaterdagavond om 17.30 uur de H. Mis in Houthem en zondagmorgen om 9.30 uur in Broekhem. Hierover zijn afspraken gemaakt met onze zusterparochie Broekhem, met de zangkoren, met de acolieten, over misintenties, met betrekking tot de processies in onze clusterparochies, enz.

Over enige tijd zal de situatie opnieuw besproken worden en wanneer de tijden en/of de plaats van de missen veranderen zullen we u daarover tijdig informeren.

Duidelijk zijn de netten tegen het plafond te zien. (Foto: Fons Heijnens)
Duidelijk zijn de netten tegen het plafond te zien.

Wel heeft het kerkbestuur in samenspraak met de betrokken ouders besloten dat de viering van de eerste H. Communie op 1 mei a.s. in de parochiekerk kan plaatsvinden. Ook op de dag van de processie, met Pinksteren, zal de H. Mis in de kerk kunnen plaatsvinden. Deze was immers toch al in Houthem gepland. Verder kan ook bij begrafenissen en huwelijken weer van de parochiekerk gebruik gemaakt worden


De kerkbanken worden geplaatst. Nog drie dagen en de kerk gaat weer open. (Foto: Fons Heijnens)
De kerkbanken worden geplaatst. Nog drie dagen en de kerk gaat weer open.

Het kerkbestuur

23-4-2005

STAND VAN ZAKEN sT. gERLACHUSKERK

Verschillende parochianen hebben hun zorg kenbaar gemaakt over het gegeven dat met Pasen wederom geen liturgische viering in de parochie van Houthem heeft plaatsgevonden. Het kerkbestuur deelt die zorg. Hoewel de reden duidelijk is, namelijk de beschikbaarheid van slechts één priester en de restauratie van het kerkgebouw, is het toch moeilijk te verteren dat juist met de belangrijkste christelijke feestdag in onze parochie geen eredienst plaatsvindt.
We willen dan ook al het mogelijke eraan doen om in deze situatie zo spoedig mogelijk verandering te brengen. In de afgelopen maanden heeft uitgebreid onderzoek plaatsgevonden naar de bouwkundige toestand van het plafond in de kerk. Er zijn proeven gedaan met verschillende restauratie methodes en de resultaten ervan zijn door een technisch instituut beoordeeld. Ook is de restauratietechniek van het schilderwerk beoordeeld door het restauratie atelier Limburg. De bevindingen worden met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg besproken om tot de meest verantwoorde restauratiemethode te komen. Binnenkort hopen we hierover uitsluitsel te krijgen.
Aangezien het onwaarschijnlijk is dat dan onmiddellijk de benodigde financiële middelen beschikbaar zijn, wil het kerkbestuur laten onderzoeken of het mogelijk is de kerk binnen afzienbare tijd weer in gebruik te nemen, eventueel gedeeltelijk. Daar komt natuurlijk wel het een en ander bij kijken. Zo moet het in ieder geval veilig zijn in het gebouw, er moeten geen losse delen van het stucwerk naar beneden kunnen vallen. Verder moeten er uiteraard banken geplaatst worden en, met het oog op de volgende winter, zal ook de verwarming aangesloten moeten worden. Als al het nodige in beeld gebracht is kan hierover een weloverwogen besluit genomen worden.
Tot die tijd zal in ieder geval de zondagsmis in Broekhem blijven plaatsvinden. We wijzen er hier nog eens op dat vervoer geregeld kan worden, voor mensen die niet op eigen gelegenheid in Broekhem kunnen komen. Als u ’s zondagsmorgens mee wilt gaan naar Broekhem kunt u, bij voorkeur ’s zaterdags, contact opnemen met de heer Toine Braeken (tel. 604 21 63) of de heer Jos Lodewick (tel. 604 04 69) van het kerkbestuur.

7-4-2005

Stand van zaken restauratie St. Gerlachuskerk

Zoals we u enkele weken geleden al berichtten zal de restauratie van het plafond van de Gerlachuskerk veel duurder uitvallen dan in eerste instantie geraamd. Nadat aanvankelijk de gelden voor restauratie bijeengebracht waren, bleek bij een gedetailleerd onderzoek dat pas kon worden uitgevoerd toen de steigers gepaatst waren,  dat de kosten ongeveer € 900.000 hoger gaan uitvallen. Dit komt doordat de twijgen die het stucplafond de nodige stabiliteit moeten geven totaal vermolmd blijken te zijn. Bovendien bevindt zich boven het door Schöpf beschilderde plafond nog een tweede plafond, uit de tijd dat de kerk nog niet door fresco’s verfraaid was (tussen 1727 en 1751). Dit gegeven is ontdekt door onderzoek rond het gat in het plafond boven het priesterkoor. Het ‘bovenste’ plafond moet verwijderd worden om het plafond met de fresco’s te kunnen verstevigen.

De extra kosten komen in principe voor een groot deel voor subsidie door de Rijksdienst Monumentenzorg in aanmerking, maar zoals eerder gemeld heeft deze dienst momenteel onder andere door het bezuinigingsbeleid van de rijksoverheid geen middelen beschikbaar.

Om een preciezer beeld van de kosten te krijgen is besloten om een gedeelte van het plafond, achteraan voor het oksaal, alvast volledig te restaureren, met de nog beschikbare gelden. Dit houdt in dat het ‘bovenste’ plafond verwijderd wordt. Vervolgens wordt het plafond met de fresco’s van boven verstevigd. De bij de vorige restauratie aangebrachte schroeven worden verwijderd, de gaten worden weer gedicht en het schilderwerk wordt gerestaureerd. Ook worden de fresco’s opnieuw schoongemaakt. Met dit werk is begin november gestart in overleg met monumentenzorg. Na gereedkoming van dit gedeelte kan, in de loop van de maand februari, meer gefundeerd bepaald worden wat de totale restauratie gaat kosten.

Dan wordt ook duidelijk welk bedrag de parochie zelf moet bijdragen. Hiervoor is het kerkbestuur, daarin gesteund door de Gerlachusstichting, reeds bezig om fondsen te verwerven. Tevens is onlangs door de parochieadviesraad gestart met de verkoop van unieke Gerlachuskaarsen. De opbrengst van deze verkoop wordt ook voor de restauratie aangewend. In de loop van het komend jaar zullen nog meer acties op touw gezet worden. Daarover zullen we u nog uitgebreid informeren.

17-1-2005

INZEGENING GERESTAUREERD MISSIEKRUIS

Op woensdag 5 januari 2005, de feestdag van St. Gerlach, heeft Mgr. Fr. Wiertz, bisschop van Roermond, na de plechtige hoogmis in De Holle Eik in aanwezigheid van pastoor Burger, pastoor Keulers en vele andere bezoekers het gerenoveerde missiekruis ingezegend.

Een impressie van deze inzegening geven de foto's weer

.   

      

Klik op de foto voor een vergroting.

3-1-2005

GEWELFONDERZOEK EN restauratie St. Gerlachuskerk

Diashow. Samenstelling en fotomateriaal: R. Crèvecoeur (ICN), T. Bleijenberg (Rescura) en R. Morelissen (ICN)
KIJK VERDER >

N.B, Voor deze methode is NIET gekozen.

RESTAURATIE VAN DE KERK

De hoofdingang van kerk is tijdens de restauratie gesloten. Via de ingang van het heiligdom kan men in de kerk terecht (foto: Fons Heijnens)

Reeds een aantal jaren geleden groeide de overtuiging dat onze kerk - en zeker het tongewelf - een grote restauratiebeurt zou moeten krijgen.
De schilderingen op het plafond waren vervuild. Dit vooral als gevolg van de verwarming, want de warme lucht stijgt omhoog en had jaren lang stofdeeltjes meegevoerd die zich op het plafond hadden vastgezet. Dit moest dus schoongemaakt worden. Maar erger: bij de vorige restauratie (1962-1978) had men - naar beste weten van toen - het stucwerk vastgezet aan de houten constructie, met ca. 5.000 ijzeren schroeven. In de loop der jaren zijn die schroeven gaan roesten, zodat ze de beschilderingen ernstig bedreigden en ontsierden.
Deze schroeven zouden vervangen worden door kunstvezels en onzichtbaar gemaakt worden. Ook zouden de scheuren die in het stucwerk waren ontstaan gedicht worden. En aansluitend zou een herinrichting van het interieur van de kerk doorgevoerd worden.

Een solide restauratieplan werd opgezet door Hamers -Voorvelt - Nijssen, architecten te Hoensbroek, m.m.v. de TU te Eindhoven, met medewerkers van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ) en van de Collectie Nederland.

Nadat de restauratie van het exterieur van de kerk (dak zuidkant; glas-in-loodramen; buitengevels) in 2003 succesvol verlopen was, zouden we na de Kerst en het Octaaf van St. Gerlach (4-11 januari) het interieur aanpakken, temeer omdat de financiering ook voor dit project rond was.

 Steigers in de kerk (foto: Fons Heijnens)


Voor dit doel is de hele ruimte van de kerk vol gezet met stellingen, die een werkvloer onder het plafond moeten dragen. De maand maart was voorzien ter nadere bestudering van de restauratietechnieken die toegepast zouden kunnen worden; maar ook het stucwerk als zodanig aan een onderzoek te onderwerpen. En gebleken is dat de inwendige twijgconstructie van het gewelf ernstig is aangetast. Tijdens de voorbereiding van de werkzaamheden was een van de medewerkers van de aannemer - gelukkig zonder persoonlijk letsel - door het gewelf gezakt. Zodoende werd de inwendige twijgconstructie zichtbaar, en deze bleek tot onze grote schrik verrot te zijn. Het onderzoek door deskundigen wees uit dat dit verrottingsproces nagenoeg in het hele gewelf heeft plaatsgehad.
Tegen het einde van de maand kregen we het vernietigende rapport dat het stucwerk geen innerlijke consistentie meer heeft en dat het bij een geringe aardschok naar beneden zou kunnen komen.

 Steigers in de kerk (foto: Fons Heijnens)

Het gevolg hiervan is dat het hele restauratieplan herzien moest worden.
Allereerst dient nu de constructie van het stucwerk verstevigd te worden (door impregnering met een kunststof) en dat pas daarna de andere werkzaamheden uitgevoerd kunnen worden. Dit nieuwe plan blijkt echter driemaal zo duur uit te pakken dan het oorspronkelijke. Vandaar dat er nog ca. 900.000 euro gevonden moeten worden en dat voor het moment alle werkzaamheden zijn stopgezet.
Het kerkbestuur prijst zich gelukkig dat de leden van het bestuur van de Sint Gerlachusstichting al hun invloed aanwenden om de nodige middelen bij elkaar te krijgen. Voorlopig staat de ons kerkgebouw dus in de steigers, en er gebeurt niets, zolang de financiering van deze restauratie niet veilig gesteld is.

Zie ook: Rescura, vakatelier voor restauratie en decoratie

2004

HERINRICHTINGSPLAN EN RESTAURATIE VAN HET GEWELF VAN DE
ST. GERLACHUSKERK door ir. P.A.M. Mertens

Na diverse voorgaande restauraties is het exterieur van de Sint Gerlachuskerk in het najaar van 2003 gerestaureerd, waarna in februari 2004 de restauratie van het interieur zou starten. Rond die tijd bleek ten gevolge van een ongeval - gelukkig met goede afloop - dat de houtconstructie van het stucgewelf ernstig is aangetast. Daardoor zijn ingrijpende en kostbare consolidatiewerkzaamheden aan dit gewelf met de unieke schilderingen noodzakelijk. De meerkosten hiervan worden momenteel geraamd op circa 900.000 euro. Helaas zijn er op dit moment bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg geen mogelijkheden om deze onvoorziene extra kosten te subsidiëren. Dat betekent dat de restauratie van het interieur voor onbepaalde tijd is uitgesteld. Wel zal in het najaar van 2004 uit het al eerder beschikbaar gestelde budget een aantal voorbereidende werkzaamheden worden gefinancierd.
In samenhang met de restauratie van het interieur is ook een herinrichting van de kerk voorzien. Uiteraard moet ook deze herinrichting wachten op het beschikbaar komen van voldoende financiële middelen.
LEES VERDER >
 

ACTIE: EEN KAARS VOOR ST. GERLACH

Zoals bekend staan in de St. Gerlachuskerk momenteel de steigers voor een hoognodige restauratie van het plafond. De plafondfresco’s in Nederlands enige barokkerk dreigen onherstelbare schade op te lopen. Nadat aanvankelijk de gelden voor restauratie bijeengebracht waren, bleek bij een gedetailleerd onderzoek, dat pas kon worden uitgevoerd toen de steigers geplaatst waren, dat de kosten ongeveer 900.000 euro hoger gaan uitvallen. Dit komt doordat de twijgen die het stucplafond de nodige stabiliteit moeten geven totaal vermolmd blijken te zijn. Bovendien bevindt zich boven het door Schöpf beschilderde plafond nog een tweede plafond, uit de tijd dat de kerk nog niet door fresco’s verfraaid was (tussen 1727 en 1751). Dit gegeven is ontdekt door onderzoek rond het gat in het plafond boven het priesterkoor. Het “bovenste” plafond moet verwijderd worden om het plafond met de fresco’s te kunnen verstevigen.

Een groot deel van de kosten komt weliswaar voor subsidie door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg in aanmerking, maar deze dienst heeft momenteel onder andere door het bezuinigingsbeleid van de rijksoverheid geen middelen beschikbaar. Ook de provinciale overheid, die normaliter 10% van de restauratiekosten voor haar rekening neemt, heeft vooralsnog negatief gereageerd op een verzoek voor een bijdrage.

Het kerkbestuur, daarbij gesteund door de Gerlachusstichting, stelt momenteel al het mogelijke in het werk om prioriteit voor dit nationale monument te krijgen. Onze kerk behoort immers niet voor niets tot de 100 belangrijkste monumenten in ons land. Daarnaast worden ook tal van particuliere fondsen benaderd, want 15% van de kosten moet in ieder geval door de eigenaar, de parochie, zelf worden bijeengebracht. Met name deze fondsen stellen als voorwaarde aan een donatie dat ook de parochie zelf activiteiten ontplooit om aan geld te komen. En hoewel de mogelijkheden voor een kleine gemeenschap als Houthem beperkt zijn, wil het kerkbestuur in samenwerking met alle mensen die de kerk van Houthem ter harte gaat, diverse acties op touw zetten om gelden te verwerven voor de restauratie.

Vanuit de parochieadviesraad is het idee geopperd om voor de kersttijd kaarsen voor St. Gerlach te gaan verkopen. Er is een speciale kaars met een beeltenis van St. Gerlach ontworpen. Deze unieke kaarsen worden u de komende tijd door een groep vrijwilligers aangeboden voor het bedrag van 7,50 euro per stuk. Door een of meer van deze kaarsen te kopen zorgt u weer voor een lichtpuntje in de zorgelijke toestand van onze kerk. Behalve voor eigen gebruik is het wellicht ook een mooi geschenk in de kersttijd voor familie en bekenden buiten Houthem. We hopen dat u allen aan deze actie wilt deelnemen om zo duidelijk te maken dat het herstel en weer ingebruikname van onze kerk ons allen ter harte gaat.

2004


Copyright © Fons Heijnens 2004-